انسیتو پاستور؛ بی نظیرترین وقف درمانی تهران ، برای آنکه دارو کمیاب و قلیل الوجود نباشد - آموزشگاه ما

خبرنگاران - ثریا روزبهانی: در تهران قدیم که شهر رو به توسعه بود، بناهای عام المنفعه بسیاری به وسیله افراد متنفذ و متمول این دوره ساخته شده و وقف مصارف عمومی شده است، اما این وقف چه در دوران خودش و چه در روزگار ما در نوع خودش بی نظیر و بی مثال است.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

عبدالحسین میرزا فرمانفرما مال و اموال بسیاری داشت و با وقف زمینی از املاک شخصی اش بانی ساخت این مؤسسه شد. ملک تاج خانم نجم السلطنه، خواهر فرمانفرما و مادر دکتر مصدق هم در زمینه توسعه بهداشت و درمان فعال بود و تا آخرین قران دارایی اش را صرف ساخت بیمارستان نجمیه کرد. وقف نامه زمین های مربوط به تأسیس انستیتو پاستور یکی از سندهای جالب توجه به جای مانده از دوران قاجار محسوب می شود.

ساخت مؤسسه تحقیقاتی مشترک ایران و فرانسه در سال 1298 کلید خورد و بعد از یک سال به اتمام رسید و انستیتو پاستور ایران در دوم شهریور ماه 1300 به طور رسمی افتتاح شد. یکی از داروهایی که به واسطه این مؤسسه در دسترس مردم نهاده شد و مرگ و میر را کاهش داد، پنی سیلین بود. پنی سیلین وقتی به ایران آمد، مثل امروز به شکل پودر نبود. آن روزها پنی سیلین به صورت محلول فراوری می شد و برای جلوگیری از خراب شدن، باید آن را در جای سرد نگهداری می کردند.

نصرالله حدادی، تهران شناس، درباره این بنا وقفی می گوید: بعد از جنگ جهانی اول، آب تهران به طور وحشتناکی آلوده بود. پولدارها تابستان ها می توانستند از تهران فرار نمایند و به منطقه ها خوش آب وهوا بروند و از آب سالم بهره مند شوند اما سهم اغلب مردم، آب آلوده و انواع بیماری های ناشی از آن بود. این موج بیماری که تا زمان لوله کشی آب تهران ادامه داشت، حتی دامن چهره های سرشناس آن دوران ازجمله پروین اعتصامی را هم گرفت. پروین در اثر بیماری حصبه از جهان رفت و منشأ بیماری حصبه هم فقط آب آلوده است. به همین علت فرمانفرما برای جلوگیری از توسعه بیماری های واگیردار مانند وبا و دیفتری و یاری به تأمین بهداشت و سلامت جامعه، ساخت انسیتو پاستور را شروع کرد.

در بخشی از این وقف نامه می خوانیم:

چون در این عصر اخیر که قرن چهاردهم هجری است، بعض امراض مسریهٔ مزمنه در خطهٔ ایران خاصه طهران شیوع یافته که غالباً علاج آن ها بوسیلهٔ تزریق و برای مواد تزریقیه محتاج بخارجه و شدت نیاز بآن اهالی را دوچار مسائل نموده و بسا باشد که در بعض اوقات دسترس بآن نباشد یا کمیاب و قلیل الوجود باشد که معالج بمضیقه و مریض بمخاطراتی افتد که ضعف العلاج و بالاخره منجر بتلفات و هلاکت نفوس شود، عبدالحسین میرزا فرمانفرما محض برطرف نیاز اهالی این آب و خاک و تسهیل امر آن ها در فراهم شدن وسائل علاجیه، نخستین کسی بود که تصمیم فرمود و همت گماشت که طبعاً لمرضات الله تا یکدرجه اسباب آسایش عمومی و وسائل علاجیه آنان را در همین پای تخت فراهم نماید که با قرب الوسائل معالجه شوند.

این اثر خیر در صفحه روزگار از ایشان به یادگار بماند که ذخیره اخرویه ایشان شود و مقدمه با هیئت دولت در این موضوع مذاکره و مشاوره نمود، مورد تحسین و تصویب و نتیجه هم این شد که حضرت والای معظم له از اراضی ملکی خودشان یک محلی را برای مؤسسه پاستور مشخص نماید که ابنیه لازمه آن از محل و مسکن عملجات و اجزاء و مستخدمین بقدر مقدور و خانه دکتر و رئیس مؤسسه در آن بناء ساخته شود که مواد تزریقیه و اسباب و لوازم تلقیحیه از قبیل آبله و طاعون و وباء و دیفتری و گزیده سگ ها و سفلیس و سوزاک و امثال آن ها در آن محل تهیه و تدارک شود و مبلغ ده هزار تومان هم شخص حضرت والا از مال خود بمصرف بنای آن برساند.

...............................................

نام واقف: عبدالحسین میرزا فرمانفرما

سال وقف: 1298

عنوان وقف: انستیتوپاستور

نشانی: میدان تجریش، نرسیده به میدان قدس