روایت چند سرباز راهور از بلاهایی که سرشان می آید - آموزشگاه ما

سرباز است و هفت ماهی می شود که دارد خدمت می کند. فوق لیسانس اقتصاد دارد. هفت ماه برای ما شاید مدت زیادی نباشد اما برای او انگار 70 سال گذشته است. آنقدر دلش پر است که حرف هایش تمامی ندارد.

اگه مافوقت ببینه من دارم اینجا باهات صحبت می کنم مسئله ای برات پیش نمیاد؟

خانوم اونقدر هوا سرده که مافوقم از ماشین پیاده نمیشه. نهایتش میخواد ازم بپرسه اون خانومه چی می گفت که بهش میگم می خواست تا وقتی که سرویس محل کارش میرسه واسه امنیت بیشتر کنار یه مامور وایسه.

ویدئویی که همه جا منتشر شده رو دیدی؟ همونی که یه سرباز میگه کننده بهش سیلی زده؟

بله دیدم. اون کننده مجلسی که میاد خط ویژه و ما نگهش می داریم، چون نمی تونه از رومون رد شه وایمیسته وگرنه اگه می تونست حتما از روی ما رد می شد. چرا؟ چون خودشو محق می دونه. کننده مجلس هر کی میخواد باشه اما باید تخلفشو بپذیره چون اونم یه شهفراینده مثل بقیه آدما. چه نهادی به این کننده آموزش داده که درست رفتار کنه؟ از طرفی وقتی سرباز کسی که تخلف کرده رو نگه میداره و مدارکشو می خواد چه لزومی داره اون طرف جایگاه اجتماعی، شغل یا سمتشو بگه؟ فکر کردین ما به یه کننده متخلف بگیم مدارکتو بده، میده؟ نه. در نهایت به زبون میگه من کننده مجلسم و اگرم بهش بگی کارتتو ببینم میگه برو بابا، چطور منو نمی شناسی؟ اصن چرا یه سرباز باید همه آدمایی که یه پستی تو مملکت دارنو بشناسه؟ مگه کننده خودش رئیس سازمان آبو می شناسه که از ما یه همچین توقعی داره؟ اگه کننده معتقده تخلف نکرده، برگه جریمه رو بگیره و بره رِوال قانونیشو طی کنه. چه لزومی داره برخورد فیزیکی کنه؟ من از 6 صبح تو سرما می لرزم و خدمت می کنم، ساعت ها سرپام و حق تکون خوردن از سر پستمو ندارم. کننده مجلس هم شرایط منو داره؟ کاش اون آقای کننده فکر می کرد پسرش در حال خدمته و همکارش با بچه اش یه همچین برخوردی کرده. شاید با این طرز فکر دیگه دستشو روی یه سرباز بلند نمی کرد. خانوم، ما حین انجام وظیفه انقدر از این مسائل دیدیم که اگه بخوام براتون بگم تمومی نداره. حالا فیلم یکی از این اتفاقا منتشر شده که بازم خدا رو شکر فضای مجازی صدای یکی از ماها رو به یه جایی رسوند. البته اونم احتمالا میخوان فیلتر کنن!

من تقریبا هر جا که فکرشو کنی وایسادم؛ از خیابونی که کنارش خط ویژه ست تا سر چهارراه. واقعا کار سختیه. به ما گفتن اگه وسیله نقلیه ای وارد خط ویژه شد که بالاش چراغ گردون داشت، ایرادی نداره. من یه مدت سر چهارراهی خدمت می کردم که یه سری پرشیای خاکستری تو خط ویژه حرکت می کردن و جلوی داشبوردشون ال ای دی میذاشتن و شیشه های دودی داشتن. پلاک دولتی هم نداشتن و شخصی بودن. وقتی جلوشونو می گرفتم میگفتن چرا ماشین دولتو نگه می داری؟ ازشون می پرسیدم پس چرا پلاک دولتی ندارین؟ شیشه های دودی و ال ای دی داشبورد رو نشونم می دادن. انگار نمیدونن که شیشه دودی خودش تخلفه و وقتی یه آدم سیاسی تو ماشین نیست نباید از خط ویژه بره و بیاد. آخرشم تهدیدم می کردن که حالتو جا مکمکم و می فرستیمت جزایر جنوبی خدمت کنی. در حالی که به ما گفته بودن وقتی شرایط اینجوری پیش میاد اصلا توجه نکنین و اینجور چیزا رو به مافوق خودتون ارجاع بدین. مثلا به ما گفتن سرباز حق نگه داشتن هیچ خانومی رو نداره و اگه سربازی به شما که پشت فرمون نشستی بگه بزن بغل، تخلف کرده. سرباز حق درگیر شدنم نداره. حتی ما یه سری کد جریمه مخصوص داریم و نمی تونیم هر کد جریمه ای رو ثبت کنیم.

این کدایی که میگی چه جوریه؟

یه سرباز حدود 15 تا 20 تا کد جریمه داره. مثلا سرباز کد جریمه نصب تبلیغات روی بدنه ماشینو نداره و حتما باید موارد اینجوری رو یه نیروی کادری جریمه کنه یا برای کمربند دو کد جریمه هست. اگه راننده تو شهر کمربند نبنده باید 15 هزار تومن جریمه بشه و اگه تو جاده و اتوبان کمربند نبنده باید 60 هزار تومن جریمه بشه. یه چیز جالب براتون تعریف کنم که بخندین. یه بار یکی از مقامای سابق پلیس اومده بود سرکشی و به سربازا می گفت واسه خودتون جریمه می نویسین؟ فکرشو بکن اصلا قوانین حوزه ای که توش کار می کردو نمی دونست! آخرشم همون بابا رو به خاطر پفراینده های فسادی که داشت برکنار کردن. برای نیروهای زیردستش ارزش قائل نبود و هیچکس دل خوشی ازش نداشت. مثلا شهرداری یه سری بُن یا کارت هدیه می داد که این آدم بین کادری ها و سربازها تقسیم کنه. اونم یه بخشیشو برمی داشت و هر چی که می موند تقسیم می کرد. روزی که می خواست برای همیشه بره از نیروهایی که یه زمانی زیردستش بودن خواهش می کرد که راهو براش باز کنن که سربازا هم راهو براش باز نمی کردن. نمی خوام بگم همه اینجورینا، نه. مثلا سردار حسینی یکی از افرادیه که همه ستایشش می کنن. چرا؟ چون برای پرسنل زیردستش همه جوره ارزش قائله. حالا بگذریم که این روزا گذاشتنش جایی که فقط تدریس کنه.

تعداد ماشین ها در خیابان زیاد می شوند. حالا هوا هم روشن شده است و سرباز باید حواسش را بیشتر به کارش بدهد. مجبورم با او خداحافظی کنم و بروم چند خیابان آن طرف تر. سراغ سربازی که ایستاده می روم. بعد از آنکه دکترایش را گرفته به خدمت سربازی اعزام شرده است. 31 ساله است و 9 ماهی می شود که خدمت می کند. مافوقش آدم منصفی است. یک ساعت او داخل ماشین می نشیند و خودش را گرم می کند و یک ساعت بعدی جایش را با مافوقش عوض می کند.

او هم دل پُری دارد و از قوانینی که برایشان معین کرده اند می گوید: طبق قانون ما حق داریم ماشینایی مثل آمبولانس یا آتش نشانی رو که تخلف می کنن، جریمه کنیم اما حق نداریم ماشینای مربوط به نیروهای نظامی رو جریمه کنیم چون اونام در حین خدمتن. مثلا جریمه عبور از چراغ قرمز 200 هزار تومنه و اگه تو این شرایط اقتصادی و فشار روانی یه نفرو 200 تومن جریمه کنم قطعا میاد میزنه تو گوشم. یا جریمه نقص فنی 75 هزار تومنه. چن وقت پیش چراغ یه ماشین سوخته بود که جلوشو گرفتم. طرف گفت بخدا خونه مادرخانومم بودم و داشتم می رفتم چراغم سالم بود، اصلا متوجه نشدم سوخته. خب به فرض که این آدم درست هم بگه. واقعا اون موقع شب و با محدودیت ساعتی که گذاشتن از کجا می خواد چراغ گیر بیاره و تعویض کنه؟ من فکر می کنم یه سری از قوانین ما نیاز به واحدهای نظارتی بهتری داره. آخه از کدوم بخش این کار بگم که خدا رو خوش بیاد؟ ببین، این کار همش تنش و اعصاب خردیه.

برای این تنشی که درباره ش میگی، روانشناسی گذاشتن که هر چند وقت یه بار بتونین بهش مراجعه کنین؟

امسال واسه اولین بار یه بخشنامه ای اومده که همه باید تست روانی انجام بدن چون دیدن تشنج و فشار روانی داره زیاد میشه. برای این کار باید به ستاد راهور مراجعه می کردیم و به یه سری سوالا جواب می دادیم. وقتی تستو انجام دادم به من گفتن تو باید بری پیشِ روانشناس. رئیس اداری بهم گفت مگه چی گفتی که تو کلِ تهران فقط تو باید بری پیشِ روانشناس؟ حالا ساز و کار اینا خیلی عجیبه چون خودشون اجبار می کنن بری پیش روانشناس اما تو ساعت خدمت بهت این اجازه رو نمیدن! وقتی هم مرخصی تشویقی می گیری سعی می کنن اونو ضایع کنن. حالا باید برای این کار به یکی از مرکز درمانی ناجا بری و وقت بگیری. یعنی یه روز باید بری اونجا تا بتونی وقت بگیری چون خیلی شلوغه. یعنی خودت روانی میشی تا بتونی بری پیش یه روانشناس.

مگه نمیگی تنها کسی بودی که تشخیص دادن بری پیش روانشناس؟ پس چرا مرکز درمانیشون شلوغه؟

وقتی با سربازای دیگه صحبت کردم متوجه شدم وقتی تست دادن همشون دروغ گفتن چون میدونستن برای رفتن به روانشناس باید چه فرایند پیچیده ای رو طی کنن. اما چرا مراکز درمانی شون شلوغه؟ چون یه سری آدم که دوست ندارن برن خدمت میرن اونجا تا معافیت روانی بگیرن. به خاطر همینم صف شلوغی داره. یه سری هم حین خدمت متوجه میشن راه هایی برای معافیت وجود داره به همین دلیل اونا هم برای این کار اقدام می کنن. سوالی که واسه خود من پیش اومده اینه که چطور میشه یه همچین محیطی رو فراهم کرد که بیشتر نیروها به فرار فکر کنن؟ چرا نباید شرایطی فراهم بشه که وقتی یکی دفترچه شو پست می کنه دعا دعا کنه که با جون و دل بره خدمت کنه. یه ستوان یک داشتیم که پاییز امسال زنش و پدرزنشو کشت. اگه قرار بود اون تست روانی درست کار کنه چرا باید یه همچین اتفاقی می افتاد؟ این نشون میده که ساز و کارا اشتباهه. یه نیروی کادری داشتیم که مافوقش بهش زور گفته بود، به خاطر همینم تصمیم گرفته بود خودشو از پل بندازه پایین. البته خدا رو شکر همکارش به دادش رسید. انگار هیچ جایی راندمان کاری مهم نیست و همه فقط دنبال کار آماری ان. چرا وقتی تشخیص میدن یکی به روانشناس نیاز داره پیگیر این موضوع نمیشن؟ مثلا مسئول اداری از من پرسید رفتی پیش روانشناس؟ منم گفتم مسئول پاسدارخونه بهم اجازه نداد. اونم گفت باشه، هر وقت اجازه داد برو. رفتم پیش مسئول پاسدارخونه که مرخصی بگیرم، اونم گفت فعلا نیرو نداریم حالا برو ببینیم چی میشه. از این موضوع که بگذریم توهینی که بهم میشه برام آزاردهنده ست. برای من بارها پیش اومده جلوی متخلفو گرفتم و به من گفته تو که سربازی. برو کنار ببینم مافوقت کجاست؟ خانوم من درس خوندم تا دکتر بشم اما بارها حین خدمت بهم توهین کردن. در هر صورت ما نیروی کمکی هستیم و باید بهمون حق بدین که این رفتارها برامون برخورنده باشه. از هر 10 نفری که جلوشونو می گیریم، هشت نفرشون میگن به تو چه ربطی داره؟ تو یه سرباز ساده ای. خیلی وقتا میگن حالا همه چی تو این مملکت درسته و همین صحبت کردن من با موبایل تخلفه؟ یا میگن چطور شما نمی تونین اون دزده که اختلاس کرده رو بگیرین حالا اومدین از منِ بدبختی که کمربندمو نبستم پول بگیرین؟ این حرفا نُقل و نبات مردمه و روزی 100 بار به زبون میارن.

حالا نوبت اوست که جایش را با مافوقی که سر پُست است عوض کند. عذرخواهی می کند و می رود تا خدمت کند.

سراغ یکی از سربازانی که داخل خط ویژه ایستاده است هم می روم. لیسانس مدیریت دارد. 24 ساله است و چند ماهی می شود که خدمت می کند: صبحا همه عجله دارن و میخوان برن سر کار به خاطر همینم زیاد تخلف می کنن. روزای اولی که خط ویژه وایمیستادم همه چهره ها برام ناآشنا بودن اما روزای بعد یه سری چهره ها برام آشنا شدن. بعد از یه هفته معین میشه که یه سری آدما هر روز دارن یه خلافی رو تکرار می کنن. بعضی وقتا کار با تذکر پیش میره. تو خط ویژه موتوری زیاده که 90 درصدشون هم تخلف می کنن. چراغ قرمز رد می کنن، از روی خط عابر می پیچن، مسافر اضافه می زنن، کلاه کاسکت ندارن، پلاکشونو مخدوش می کنن، خلاف جهت و ورود ممنوع میان، سرعت بالا دارن و خیلی چیزای دیگه. وقتی هم مافوق به سرباز میگه برو جلوی موتوری رو بگیر نمی تونیم سرپیچی کنیم. مثلا من میرم دستمو جلوی موتوری نگه می دارم که وایسه اما گوش نمی کنه. یه وقتایی که مجبورم برم جلوشونو بگیرم موتوری همین طوری که داره رد میشه با لقد میزنه تو سینه م و میره. مگه میشه جلوی موتوری رو گرفت؟ حالا خیلی از مردم که یه کفی می بینن میان به ما فحش میدن که چرا نمیذارین موتوریای بدبخت یه لقمه نون در بیارن. دیگه نمیدونن اگه یه موتوری پلاکشو مخدوش کنه و بزنه یکی رو بکشه، کسی نمی تونه پیداش کنه، واسه همینم کارش تخلفه. بعضی خط ویژه ها مثل میدون فردوسی پاتوقه و اگه بسته بشه حتما حتما درگیری میشه. مثلا معمولا چهارراه استانبول یه کفی هست و میشه اوج درگیریا رو اونجا دید. چون باید بپری جلو و موتورو بگیری. بیشتر موتورسوارا هم مقاومت می کنن و از موتور پایین نمیان و ما هم مجبوریم موتورشون توقیف کنیم چون تخلف کرده. حالا فکرشو بکن اگه طرف خودشو با موتورش زمین بزنه می تونه بره از ما شکایت کنه. اگه موتورو نگیریم مافوق بهمون اجازه مرخصی نمیده. بخدا همش بدبختیه.

بین صحبت هایش راننده چند موتور و ماشین اصرار می کنند تا راه خط ویژه را برایشان باز کند و او هم دستش را به نشانه اینکه نمی شود تکان می دهد. چند باری هم موتورهایی که خودشان را پشت اتوبوس های بی آرتی پنهان کرده اند با یک لایی کشیدن راهشان را باز می کنند و می فرایند. از او خداحافظی می کنم.

سراغ آخرین سرباز می روم. فوق لیسانس مدیریت دارد و چشمش به وسایل نقلیه ای است که دنبال راه فرار در خیابان ها هستند: اوایل سال که کرونا شدید بود شرایط بهتر بود. به ما گفته بودن مردمو نگه نداریم چون مدارک دریافت و قبض نوشتن خودش عامل شیوع کروناست. گفته بودن اگه کسی تخلف کرد به صورت دو برگی جریمه شون کنیم.

جریمه دوبرگی چطوریه؟

مثلا فکر کنین من لب اتوبانم و راننده با سرعت 200 کیلومتر در ساعت رد میشه اما سرعت قانونی 120 کیلومتره. اینجور مواقع پلاک طرفو می خونیم و جریمه ش می کنیم. جریمه انواع و اقسام داره: تسلیمی، دوبرگی، الصاقی و خودداری. تسلیمی همونیه که متخلف خودشو تسلیم می کنه، مدارکشو میده و قبض جریمه شو می گیره و میره. الصاقی یعنی راننده جایی توقف کرده که تخلفه مثل پارک دوبل. اینجا برگه جریمه رو می نویسیم و میذاریم روی شیشه اش. یه سری جریمه ها هم با دوربینا انجام میشه که اونم انواع مختلف داره که از نوع الصاقی و دو برگیه. جریمه خودداری هم اینه که متخلفو نگه داریم و مدارکشو بخوایم اونم مدارکو میده اما برگه جریمه شو نمی گیره. اگه مامور بگه که متخلف از دریافت برگه خودداری کرده همون لحظه جریمه ش دو برابر میشه.

دفترچه های جریمه ای که بهتون میدن باید تا چه مدت پر کنید؟

دفترچه اخطار 25 تا برگ داره و توی هر برگ میشه سه تا کد اخطار نوشت. اگه بخوایم دفترچه رو پر کنیم، می تونیم توش 75 کد اخطار بنویسیم. این دفترچه حتما باید تو یه هفته تموم بشه. نوشتن اخطار به آمار منطقه کمک می کنه و آمارِ اعمال قانون که بالا باشه رئیسا تشویقی می گیرن. این دفترچه ها تو اجرائیات ثبت میشه. میدونین که سربازا حق ندارن مردمو دیجیتالی جریمه کنن و اگر سربازی رو دیدین که دستگاه دستشه، افسرش مجبورش کرده که این کارو بکنه وگرنه سرباز دوست نداره با 300 هزار تومن حقوقی که می گیره کار یکی دیگه رو انجام بده.

کدوم دسته از راننده ها برای دادن مدارک و دریافت برگه جریمه بحث نمی کنن؟

راننده کامیونا خیلی خوبن. تا بهشون میگی بزن کنار، میزنن و مدارکشونو میدن و میگن جریمه کن بریم چون راننده هستن و بار حمل می کنن و پول جریمه رو از کارفرماشون می گیرن. معمولا هم اضافه بار دارن. مثلا میدونستین یکی از دلایل گرونی مسکن همین راننده کامیونایی هستن که میکسر بتن حمل می کنن؟ حالا میدونین چرا؟ بتن محدودیت مصرف داره و چون سفت میشه باید سر یه ساعت معینی برسه سر ساختمون. معمولا هم راننده هاشون اضافه بار دارن و جریمه میشن. حالا شما فکر کن یکی از همین کامیونا از غرب تهران حرکت کنه و بخواد بره مرکز تهران، ممکنه چند بار جریمه بشه که هر بار هم باید 10 دقیقه تا یه ربع صبر کنه. جریمه اضافه بار هم 100 هزار تومنه. مثلا اگه قیمت بتن 400 هزار تومن باشه تا بخواد اونو برسونه دست مصرف کننده همه این جریمه ها رو میکشه روش. آخرشم محصول بی کیفیتی دست مصرف کننده می رسونه و قیمت تموم شده روی قیمت اون خونه ای که در حال ساخته هم اضافه میشه. شاید خیلی موضوع ریزی باشه و به چشم نیاد اما نکته مهمیه. از همه این حرفا گذشته، خداییش خدمت تو پلیس راهور خیلی سخته و اصلا برای سرباز ارزش قائل نیستن. سرباز هیچ حقی نداره. هر جا که متخلفی دروغ بگه، سرباز مقصره! خوب چرا نباید نهادی برای تحقیق و شفاف سازی وجود داشته باشه؟ در هر حالتی سرباز توبیخ میشه. موش بلند باشه توبیخ میشه، تلفن همراه داشته باشه توبیخ میشه. سربازی که از شهرستان اومده و نتونه با خانواده ش صحبت کنه فشار روانی زیادی بهش وارد میشه، خب حداقل یه زمانی تو وقت استراحت براش بذارن که بتونه از تلفن همراهش استفاده کنه. یه بار منو زمان استراحت تو خوابگاه با گوشی دوربین دار دریافت و برام 15 روز اضافه خدمت زدن.

تا حالا شده مردم بهتون ابراز محبت هم کنن؟

آره. یه سری آدما واقعا محبت دارن. یه بار یه آقایی یه سبد گلابی آورد و من نگرفتم و رفتم سر پست. وقتی برگشتم دیدم سبد گلابی جلوی ماشینه. خیلی وقتا مردم دیدن ما ماسک نداریم، بهمون ماسک دادن. ما یه جایی به اسم جمع داری داریم که ازمون امضا می گیرن تا بهمون سهمیه ماسک بدن اما در واقع هیچی بهمون نمیدن. مثلا میگن هر سربازی تو یه روز دو تا ماسک باید بگیره در حالیکه هر ماسکی باید دو ساعت یه بار عوض بشه. مثلا سربازای شیفت شب هیچ وقت نمی تونن از جمع داری ماسک بگیرن چون زمانی که باید پست وایستن ساعت اداری جمع داری تموم شده.

ظهر شده. ناهار سربازها از راه می رسد. خسته و گرسنه خداحافظی می کند و گوشه ای می رود تا غذا بخورد.